Wat we kunnen verwachten van president Dallin H. Oaks: tussen vrijheid, gezin en gehoorzaamheid

Wat we kunnen verwachten nu hij president van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen is

De aanstelling van Dallin H. Oaks als president van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen markeert zonder twijfel een belangrijk moment in de recente geschiedenis van de kerk. Oaks is geen onbekende naam: al sinds 1984 diende hij als apostel, en voordien bouwde hij een indrukwekkende carrière uit als jurist, rechter aan het Hooggerechtshof van Utah en president van de Brigham Young University. Zijn manier van spreken is altijd doordacht, juridisch precies en tegelijk moreel geladen.

Toen ik zijn toespraken van de afgelopen vijftien jaar systematisch bekeek, viel één ding meteen op: de man is opmerkelijk consistent. Terwijl anderen in de loop der jaren thema’s laten verschuiven of zich aanpassen aan de tijdsgeest, lijkt Oaks eerder het ankerpunt te zijn — iemand die telkens opnieuw terugkeert naar dezelfde vijf fundamenten van geloof en samenleving.

Vijf terugkerende thema’s

Uit dat onderzoek kwamen vijf duidelijke pijlers naar voren. Ze vormen de ruggengraat van zijn leer en van zijn visie op wat de kerk moet zijn in de wereld van vandaag.

1. Godsdienstvrijheid als fundament van een morele samenleving

Voor Oaks is vrijheid van godsdienst geen gunst maar een recht dat rechtstreeks van God komt. Hij ziet het als de zuurstof van een gezonde democratie: zonder religieuze overtuiging en gewetensvrijheid verliest een samenleving haar moreel kompas. In zijn lezingen gebruikt hij vaak juridische voorbeelden, maar de boodschap is eenvoudig: als we religie uit het publieke debat bannen, dreigen we ook de morele basis weg te nemen waarop wetten rusten.

Hij waarschuwt voor een cultuur die gelovigen in een hoek duwt — niet uit angst voor religie, maar uit onbegrip voor haar maatschappelijke rol. Oaks’ antwoord is opvallend inclusief: hij roept op tot samenwerking tussen alle geloofsgemeenschappen, want “wat gelovigen bindt, is belangrijker dan wat hen scheidt”.

2. De Grondwet als door God geïnspireerd

Zijn juridische achtergrond verklaart waarom Oaks vaak spreekt over de Amerikaanse Grondwet, die hij ziet als een door God geleid document. Niet omdat elk artikel heilig is, maar omdat de principes — vrijheid, scheiding der machten, rechten van minderheden — goddelijke wortels hebben.

Die overtuiging gaat verder dan patriottisme: voor Oaks is de Grondwet een symbool van het plan van God zelf. Vrijheid is essentieel om morele keuzes te kunnen maken, en dat plan kan enkel functioneren in een samenleving die vrijheid beschermt. Daarom is zijn boodschap niet nationalistisch, maar principieel: elk land dat vrijheid van geloof en meningsuiting verdedigt, werkt mee aan het goddelijk plan.

3. Het gezin als hoeksteen van het heilsplan

Weinig thema’s keren zo vaak terug als het gezin. Oaks spreekt over huwelijk en opvoeding niet als sociale constructies, maar als goddelijke instellingen. In zijn toespraak The Plan and the Proclamation uit 2017 plaatste hij de bekende Proclamatie over het Gezin opnieuw in het centrum van het leerstelsel.

Voor hem is het gezin niet enkel een leefvorm, maar een miniatuur van Gods plan zelf: vader, moeder en kinderen weerspiegelen de hemelse orde. Dat klinkt klassiek — en dat is het ook — maar hij voegt er steeds een pastorale nuance aan toe: dat we als leden vriendelijk moeten blijven voor wie andere keuzes maakt, zonder onze overtuiging te verzwakken. Liefde en trouw gaan hand in hand, ook als dat ongemakkelijk wordt.

4. Gelijkwaardigheid van man en vrouw binnen het evangelie

Velen verrast het misschien, maar Oaks heeft meermaals expliciet benadrukt dat vrouwen en mannen in de kerk gelijkwaardig zijn. Niet identiek, maar complementair. Zijn toespraak The Keys and Authority of the Priesthood (2014) legde uit dat ook vrouwen “met priesterschapsmacht handelen” wanneer ze in de kerk dienen, zelfs al worden ze niet tot een ambt geordend.

Dat was een belangrijke doctrinale verduidelijking in een periode waarin sommigen vreesden dat de kerk achterbleef op vlak van gendergelijkheid. Oaks herinnert er telkens aan dat autoriteit in de kerk geen machtspositie is, maar een roeping tot dienstbaarheid — en dat wie leiding geeft, dat altijd met zachtmoedigheid en liefde moet doen.

5. De leer van Christus als kompas

Boven alles staat voor Oaks de kern van het evangelie: het plan van verlossing door Jezus Christus. In zijn toespraken klinkt telkens dezelfde echo: we leven op aarde om te leren, te kiezen en te groeien. De verzoening van Christus maakt dat mogelijk.

In Strengthened by the Atonement of Jesus Christ (2015) en The Great Plan (2020) beschreef hij dat plan met de helderheid van een leraar: we bestaan dankzij goddelijke liefde, maar die liefde is ook wetmatig — ze vraagt gehoorzaamheid, bekering en verbonden. Voor Oaks zijn geboden geen beperking, maar de taal waarmee God ons leert wat echte vrijheid is.

Wat betekent dit nu hij president is?

Nu Oaks het hoogste leiderschap van de kerk opneemt, rijst de vraag: wat betekenen deze vijf pijlers voor de komende jaren?

Het is aannemelijk dat godsdienstvrijheid opnieuw prominent op de agenda komt, zeker in een tijd waarin morele debatten — van genderidentiteit tot medische ethiek — steeds vaker botsen met geloofsovertuiging. Oaks zal die discussies niet uit de weg gaan, maar waarschijnlijk een toon zetten van juridische redelijkheid en morele overtuiging tegelijk.

Ook het gezin zal een centraal thema blijven. Oaks ziet het als het natuurlijke ankerpunt van het geloofsleven. Toch valt op dat hij in recente toespraken milder spreekt over diversiteit in gezinnen en oproept tot meer liefde en begrip. Misschien betekent dat dat hij de leerstandpunten zal behouden, maar de pastorale toon verder zal verzachten.

Wat de leer van Christus betreft, verwacht ik geen koerswijziging. Oaks is geen pragmaticus die de wind volgt; hij is eerder een bouwer die de fundamenten bewaakt. Maar het valt te voorzien dat hij die leer meer expliciet zal verbinden met maatschappelijke thema’s — gehoorzaamheid, bekering, wet en vrijheid — als tegengif tegen morele verwarring.

En dan is er die boeiende vraag:

Zullen we de komende jaren een kerk zien die meer de nadruk legt op verbonden en geboden?

Misschien wel. Oaks gelooft dat ware vrijheid pas bestaat binnen goddelijke wetten. Sommige leden zullen dat als een terugkeer naar een strengere toon ervaren.

Maar tegelijk is er ook reden om te denken dat het niet noodzakelijk “conservatiever” wordt, in de enge zin van het woord. Oaks is immers evenzeer jurist als apostel: hij ziet nuance, hij redeneert en luistert. Zijn pleidooien voor verdraagzaamheid, voor samenwerking tussen geloofsgemeenschappen en voor liefdevolle omgang met wie anders denkt, wijzen erop dat zijn leiderschap niet reactionair maar principieel zal zijn.

Misschien ligt daar net zijn kracht: hij is iemand die de wet en de liefde in evenwicht probeert te houden.

Een evenwichtige toekomst?

Wie de laatste vijftien jaar van Dallin H. Oaks bekijkt, ziet geen man die met de tijd meewaait, maar ook geen man die zich afsluit van de wereld. Hij wil, zoals hij zelf vaak zegt, “de waarheden van het evangelie helder verklaren in een tijd van verwarring”.

De vijf pijlers van zijn leer — vrijheid, recht, gezin, gelijkwaardigheid en Christus — zullen vermoedelijk niet verdwijnen. Ze vormen eerder het kader waarbinnen nieuwe accenten gelegd kunnen worden. Misschien zullen we minder nadruk zien op culturele grenzen en meer op universele waarden. Misschien wordt de taal van de verbonden opnieuw sterker, maar met een mildere toon van genade en begrip.

In elk geval staat één ding vast: onder leiding van Dallin H. Oaks zal de kerk geleid worden door iemand die diep nadenkt over de wisselwerking tussen geloof, moraal en samenleving. En dat maakt de komende jaren bijzonder interessant — niet alleen voor leden van de kerk, maar ook voor wie vanop afstand wil begrijpen hoe geloof en vrijheid elkaar kunnen versterken in een steeds complexere wereld.