De evolutie van het Mormoons standpunt over de evolutieleer

De relatie tussen geloof en wetenschap is een onderwerp dat mij nauw aan het hart ligt. Als lid van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen geloof ik in de kracht van het geloof, maar ik ben er ook van overtuigd dat wetenschap een essentieel middel is om de wereld om ons heen beter te begrijpen. Voor mij vormen deze twee geen tegenstelling, maar vullen ze elkaar juist aan.

De evolutie van het standpunt van de kerk

Historisch gezien heeft de kerk een complexe relatie gehad met de evolutietheorie. In het begin van de 20e eeuw was er binnen de kerk veel weerstand tegen het idee dat soorten zich door natuurlijke selectie ontwikkelen. Een van de meest uitgesproken tegenstanders van evolutie was Joseph Fielding Smith, die een zeer invloedrijke apostel en later president van de kerk was. Hij stelde dat de evolutietheorie in strijd was met de Bijbelse scheppingsverhalen en de doctrines van de kerk. Volgens hem kon het idee dat de mens afstamt van lagere levensvormen niet verenigd worden met de overtuiging dat we geschapen zijn naar het evenbeeld van God. In zijn boek Man, His Origin and Destiny (1954) stelde hij dat de aarde slechts enkele duizenden jaren oud was en dat alle levensvormen door een directe scheppingsdaad van God waren ontstaan. Dit standpunt werd breed verspreid binnen het kerkelijk onderwijssysteem en beïnvloedde generaties leden.

Toch was er binnen de kerk ook een ander geluid te horen. James E. Talmage, een apostel en geoloog, stond meer open voor wetenschappelijke inzichten en verdedigde de stelling dat de aarde miljoenen jaren oud was. Hij zag de scheppingsverhalen als symbolisch en niet per se in conflict met wetenschappelijke ontdekkingen. John A. Widtsoe, een andere apostel en wetenschapper, benadrukte dat geloof en wetenschap samen konden bestaan en dat evolutie geen bedreiging hoefde te vormen voor het evangelie. B.H. Roberts, een prominente kerkelijke leider, schreef over de mogelijkheid dat er menselijke wezens vóór Adam en Eva konden hebben bestaan, een idee dat destijds controversieel was. Zijn standpunt werd uiteindelijk niet door de kerk aanvaard, maar zijn argumenten gaven blijk van een bredere discussie binnen de kerkelijke gelederen.

Dit interne debat heeft uiteindelijk geleid tot een meer genuanceerde en open houding van de kerk ten opzichte van evolutie. Tegenwoordig neemt de kerk geen officieel standpunt in over de juistheid van evolutie, wat ruimte laat voor leden om hun eigen overtuigingen te vormen.

Wat is theïstische evolutie?

Mijn persoonlijke visie sluit aan bij de theïstische evolutie, een opvatting die stelt dat evolutie een wetenschappelijk correct proces is, maar dat God als de ultieme architect achter dit proces staat. Dit betekent dat ik volledig geloof in de evolutietheorie. Ik twijfel daar zelfs niet aan. Voor mij biedt de wetenschap de beste verklaringen voor hoe het leven zich heeft ontwikkeld op aarde. Maar terwijl wetenschap de “hoe”-vragen beantwoordt, geeft mijn geloof mij inzicht in de “waarom”-vragen. Evolutie is geen willekeurig proces zonder doel, maar een goddelijk geordend mechanisme waarin God zijn schepping richting en betekenis geeft.

Binnen theïstische evolutie wordt erkend dat soorten zich over miljoenen jaren hebben ontwikkeld door natuurlijke selectie en genetische mutaties. Dit proces wordt ondersteund door overvloedig wetenschappelijk bewijs uit de paleontologie, genetica en geologie. Tegelijkertijd houdt deze visie vast aan het idee dat God niet alleen de schepper van het universum is, maar ook de initiator en leidende kracht achter de evolutie. Hij heeft de natuurwetten gecreëerd en gebruikt deze als instrumenten om zijn scheppingswerk te voltooien.

Argumenten voor en tegen theïstische evolutie

Voorstanders van theïstische evolutie

Voorstanders, zoals de bekende bioloog Francis Collins (voormalig directeur van het Human Genome Project), benadrukken dat wetenschap en geloof complementair kunnen zijn. Collins en andere wetenschappers die theïstische evolutie aanhangen, zien geen conflict tussen een almachtige God en de wetenschappelijke verklaring van het leven. Ze wijzen erop dat de complexiteit en schoonheid van evolutie juist een teken zijn van een intelligent ontwerp.

Binnen de LDS-kerk zijn er ook steeds meer leden en wetenschappers die evolutie als een feit accepteren en geloven dat God dit proces in gang heeft gezet. Universiteiten zoals BYU onderwijzen evolutie in hun biologieafdelingen, waarbij wordt erkend dat de kerk geen officieel standpunt heeft ingenomen dat evolutie uitsluit.

Tegenstanders van theïstische evolutie

Tegenstanders van theïstische evolutie, met name uit fundamentalistisch-christelijke kringen, verwerpen het idee dat God evolutie als middel zou gebruiken. Ze beschouwen evolutie als strijdig met een letterlijke lezing van Genesis en geloven dat het afbreuk doet aan de unieke scheppingsstatus van de mens. Binnen de LDS-kerk zijn er ook nog steeds conservatieve stemmen die vasthouden aan de opvattingen van Joseph Fielding Smith en Bruce R. McConkie, die evolutie beschouwden als een invloed van de wereldse wetenschap die niet verenigbaar is met de openbaringen aan de profeten.

Mijn eigen standpunt: geloof en wetenschap gaan hand in hand

Voor mij is er geen tegenstelling tussen geloof en wetenschap. Integendeel, ze versterken elkaar. De wetenschap biedt ons een diepgaand begrip van de natuurlijke wereld en haar processen, terwijl geloof ons een hoger perspectief biedt over het doel en de betekenis van ons bestaan. Ik geloof dat God de bedenker is van alle natuurlijke processen, inclusief evolutie. Evolutie is niet een toevallig of doelloos proces, maar maakt deel uit van een goddelijk plan waarin de mens een centrale rol speelt.

Mijn overtuiging is dat we wetenschap moeten omarmen als een middel om de wonderen van Gods schepping beter te begrijpen. We hoeven niet bang te zijn voor wetenschappelijke ontdekkingen; ze kunnen ons geloof juist verdiepen. De manier waarop het universum en het leven zich hebben ontwikkeld, getuigt van een ongelooflijk ingenieus plan. Dat plan is niet in strijd met het geloof, maar bevestigt juist de grootsheid van Gods schepping.

Ik hoop dat deze blog bijdraagt aan een open en respectvolle dialoog over dit onderwerp. Geloof en wetenschap kunnen elkaar versterken en verrijken, mits we bereid zijn om met een open geest naar beide te kijken.