Ik geloof in de evolutie. De wetenschappelijke bewijzen zijn overweldigend, en het idee dat het leven zich stap voor stap heeft ontwikkeld tot de complexiteit die we vandaag zien, vind ik op zich al een wonder. Maar tegelijk geloof ik dat die evolutie niet louter een toevallig proces is. Er zit richting in, doel, betekenis. En precies daar komt voor mij het besef binnen dat er meer aan de hand is dan biologie alleen.
Ergens onderweg, miljoenen jaren nadat de eerste cellen begonnen te delen, ontstond er iets nieuws. De hersenen die zich langzaam hadden gevormd in dieren en mensachtigen, begonnen niet alleen te denken — ze begonnen bewust te denken. Dat moment, die overgang van brein naar bewustzijn, is voor mij de plaats waar de wetenschap en het geloof elkaar raken.
Van dier tot denker
De evolutie van de mens is geen rechte lijn van apen naar mensen, maar een complexe stamboom vol zijtakken. Lange tijd leefden verschillende mensensoorten naast elkaar: de robuuste Neanderthaler, de kleine Homo floresiensis, de mysterieuze Denisovanen. En toch bleef er maar één soort over: Homo sapiens. Niet de sterkste, wel de meest verbeeldingsrijke.
Ergens tussen 70.000 en 40.000 jaar geleden gebeurde er iets bijzonders. De mens begon te schilderen in grotten, symbolen te gebruiken, rituelen te ontwikkelen. Hij ging niet alleen jagen, maar ook vragen stellen. Waar komt de bliksem vandaan? Waarom sterft iemand? Wat is rechtvaardig?
Die periode noemen wetenschappers de cognitieve revolutie. De hersenen waren biologisch gezien al lang klaar, maar plots begonnen ze ideeën te weven, taal te gebruiken en betekenis te scheppen. Het was alsof de hardware al bestond, maar de software pas echt werd geactiveerd.
En precies in die mystieke sprong — van dierlijke intelligentie naar menselijk bewustzijn — herken ik de aanraking van de Schepper.
De adem in de mens
Het scheppingsverhaal in Genesis beschrijft dat God de mens vormde uit stof, en hem vervolgens de adem inblies. Dat beeld is poëtisch, maar ook diep wijs. Het suggereert dat de mens biologisch gezien gemaakt werd uit hetzelfde materiaal als de aarde — maar dat er iets werd toegevoegd wat geen enkel ander wezen bezit: een ziel.
Als ik naar de evolutie kijk, zie ik dat moment niet als letterlijk, maar als spiritueel reëel. Het is het ogenblik waarop het brein niet enkel begon te denken, maar zichzelf begon te kennen.
Een dier leeft, maar weet niet dat het leeft.
De mens weet dat hij bestaat, en weet dat hij zal sterven.
Dat besef — dat diepe, soms pijnlijke zelfbewustzijn — is voor mij de adem van God. Het is wat ons onderscheidt van elk ander levend wezen. De hersenen werden gevormd door de natuur, maar de ziel kwam van een hogere orde.
Van instinct naar moraal
Zodra de mens wist dat hij bestond, begon hij zich ook verantwoordelijk te voelen. Hij ervoer niet alleen honger of angst, maar ook schuld, liefde, rechtvaardigheid. De morele reflex — het besef dat sommige daden goed zijn en andere kwaad — ontstond niet uit overlevingsdrang, maar uit innerlijk bewustzijn.
Dat morele besef is een van de duidelijkste tekenen van de ziel. Het is niet iets dat de genen kunnen programmeren. Het komt voort uit een innerlijke stem die zegt: “Je weet wat juist is, ook als niemand kijkt.”
In die zin is de mens het enige wezen dat echt kan kiezen. Net daarom staat de keuzevrijheid zo centraal in wat wij leren in de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen.
De zondeval uit de Bijbel krijgt dan een diepere betekenis: niet de val van onschuld naar schuld, maar de overgang van onwetendheid naar vrijheid. De mens “opent de ogen” en ziet dat hij naakt is — niet fysiek, maar existentieel. Hij beseft dat hij verantwoordelijkheid draagt, dat zijn daden gevolgen hebben. Dat moment is tegelijk een vloek en een zegen: het begin van moreel bewustzijn.
De mens als spiegel van de Schepper
Als ik naar die evolutie kijk, zie ik geen tegenstelling tussen wetenschap en geloof. De wetenschap beschrijft hoe de mens ontstond, maar niet waarom. Ze kan uitleggen hoe DNA muteert en hersenen complexer worden, maar ze kan niet verklaren waarom het universum überhaupt intelligent leven voortbrengt — en waarom dat leven zich vragen stelt over zijn eigen oorsprong.
Dat “waarom” is voor mij de taal van de ziel. De mens is niet zomaar een toevallig product van atomen, maar een wezen dat in staat is om het transcendente te voelen. We hebben niet alleen hersenen om te denken, maar ook een hart dat iets groters aanvoelt. Zelfs de mens die zegt niet in God te geloven, leeft met een intuïtief besef dat er meer is dan materie.
Misschien is dat wat de Schrift bedoelt met “de mens naar Gods beeld”. Niet dat God handen en voeten heeft, maar dat wij in staat zijn om te scheppen, te liefhebben, te begrijpen. We dragen iets van Zijn natuur in ons. Wij zijn stof dat begon te dromen.
De schepping is nog niet af
De evolutie van de mens eindigde niet bij het biologische stadium van Homo sapiens. Ze gaat door in de geest.
We blijven groeien, niet meer in lichaamsbouw, maar in bewustzijn.
De volgende stap in evolutie is niet technologisch, maar moreel: leren omgaan met de kracht die we hebben.
Dezelfde hersenen die schilderden in grotten, bouwden ook tempels, atoombommen en algoritmes. Onze verbeelding is tegelijk ons grootste geschenk en onze grootste verleiding. Ze kan scheppen en vernietigen, helen en misleiden.
Daarom geloof ik dat de schepping nog altijd gaande is. God is niet klaar met ons; Hij vormt ons verder, niet uit klei, maar uit keuzes. Elke generatie staat opnieuw voor de vraag wat ze zal doen met haar bewustzijn.
Geloof en wetenschap als bondgenoten
Wie de wereld puur materialistisch bekijkt, ziet evolutie als toeval. Wie haar puur letterlijk-religieus bekijkt, ziet wetenschap als bedreiging. Maar ik zie iets anders: een verhaal waarin beide elkaar aanvullen. De natuurwetten zijn geen tegenspraak van geloof, ze zijn het handschrift van God.
Evolutie kan dan begrepen worden als de methode van de Schepper — traag, geduldig, elegant. Het is het proces waarmee Hij de wereld vormgaf tot ze rijp was voor bewustzijn, voor ziel, voor relatie. En zodra dat gebeurde, begon de dialoog tussen Schepper en schepsel: een mens die vragen stelt, en een God die antwoorden fluistert in stilte, geweten en inspiratie.
Wie dat begrijpt, hoeft niet te kiezen tussen Darwin en Genesis. De één vertelt hoe het lichaam ontstond, de ander waarom het ertoe doet.
De evolutie is dan geen bedreiging voor geloof, maar het verhaal van een God die de tijd zelf gebruikt als penseel. De mens is de kroon van dat proces, niet omdat hij het eindpunt is, maar omdat hij bewust kan meewerken aan zijn eigen schepping.
We zijn de enige wezens die weten dat we bestaan — en dat besef alleen al is heilig.
Ontdek meer van GeensZins
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
