God is een vluchteling: niet evident om Christen te zijn

David Dessin heeft met God is een vluchteling een must read geschreven voor iedereen die zich christen noemt en in Vlaanderen (of bij uitbreiding in Europa) woont. Met als uitgangspunt om het christen zijn van vluchtelingen in Vlaanderen in kaart te brengen, heeft hij echter een meer dan verdienstelijke poging gedaan om een beschrijving te brengen van de verscheidenheid van het christendom, vooral dan buiten Europa.  

Het christendom is onze Europese ex-religie

  Zoals Dessin terecht meerdere keren in zijn boek stelt, is het christendom voor ons Europeanen, vooral onze ex-religie. Daarbij de nadruk op onze: we denken nog steeds dat het christendom misschien dan wel niet ontstaan is in Europa, maar wel groot is gemaakt in Europa en van daaruit uitgedragen – en op ex: nog maar enkele procenten in het seculiere Europa beschouwt zich nog als actief christen.  

In 1980 woonde nog een kwart van de Vlamingen regelmatig de zondagsmis bij. In 2010 was dat nog amper 5 procent. De gemiddelde leeftijd van de vaste kerkgangers is zeventig jaar, slechts 2 procent van die groep is jonger dan vierendertig jaar.

Dit verklaart natuurlijk heel wat over de manier waarop we naar het christendom kijken: het is iets uit ons gemeenschappelijk verleden. We verwijzen er nog graag naar. Bij de opstelling van de Europese Grondwet is er enorm lang gepalaverd over een verwijzing naar de christelijke God, maar uiteindelijk was zelfs een verwijzing in de preambule iets wat niet gedragen kon worden in het post-modernistische en vooral post-christelijke Europa[footnote]Zie God in de Grondwet[/footnote].   Dessin schrijft het duidelijk in het volgende citaat:

Wat overbleef van dat christendom was maatschappijkritisch activisme, een vorm van humanisme waarbij het christendom hoogstens een opstapje was naar een algemene ethische associatie voor humanistische waarden.

 

Christendom in niet-Europese verscheidenheid

  Eigenlijk vind je hierin de basis van het ganse boek. Een beeld brengen van het niet-Europese christendom aan de hand van enkele getuigenissen van vluchtelingen die hier nu in Vlaanderen leven en hun christelijke religie actief beleven en willen delen.   Het geeft een zeker onvolledig beeld van de verscheidenheid van het christendom, dat op zich binnen Europa al zoveel meer is dan enkel maar de katholieke versie ervan. Dessin heeft een degelijke researchtaak verricht en in leesbaar formaat gegooid van hoe het christendom reeds van in haar ontstaan een niet-Europees bestaan leidde.   We lezen hoe in Afrika en Azië afgescheiden christelijke denominaties ontstonden, hoe die verdrukt werden door Europese zendelingen en hoe ze soms evengoed (nieuw) leven werden ingeblazen door zendelingen. We maken kennis met waarom zuidelijke christenen uit rurale gemeenschappen de Bijbel zo anders interpreteren dan wij uit seculiere grootstedelijke gemeenschappen.  

Europa als zendingsgebied

  Met het alsmaar groter wordende fenomeen van globale vluchtelingenstromen vanuit dat zuiden richting Europa, worden die christelijke belevingen geïmporteerd naar onze contreien. Europa wordt stilaan zelf een zendingsgebied waar het christendom terugkeert, maar dan in een andere vorm.  

Het christendom is vandaag niet langer een voornamelijk Europees verhaal. Het is een verandering die tot moderne Europeanen nog maar nauwelijks is doorgedrongen, maar die grote gevolgen heeft voor de manier waarop Europa zijn plaats ziet in de wereld.

  Of zoals David Dessin het scherp stelt in zijn besluit:

Het Europese christendom kan dan op zijn retour zijn, het christendom in Europa is springlevend. Het is alleen niet Europees meer.

 

Christenen worden wereldwijd vervolg, ook in het Westen

  Wat ik zo sterk vind aan dit boek, is dat het ons een geweten schopt. Of toch zou moeten. Want van een seculiere samenleving gaat het de laatste tijd sterk naar een gelaïciseerde staat waarin religie enkel nog toegestaan is binnen een afgesloten privaat domein. Dat betekent dat we ook elke voeling verliezen met een geschiedenis die we delen. We spreken over humanistische waarden, maar vergeten dat we die net zo goed christelijke waarden kunnen noemen en dat ze nu niet zouden bestaan in hun hoedanigheid van na te streven idealen als ze ons niet 2000 jaar met de paplepel zouden ingegeven zijn.   In God is een vluchteling lezen we:

Elke maand worden er minstens tweehonderd kerken of aanbiddingsplaatsen aangevallen. Elke dag, in elke regio van onze planeet, stellen we nieuwe gevallen van systematisch geweld tegen en vervolging van christenen vast. Geen enkele religieuze gemeenschap krijgt zoveel haat, geweld en agressie te verduren als de christelijke gemeenschap.

  OK, dit is een fenomeen dat zich vooral buiten Europa afspeelt. Ofwel in gebieden waar fundamentalistische moslims een pure islamitische staat willen hebben ofwel daar waar autoritaire dictators geen andere goden naast zichzelf willen.   Maar opvallend is hoe we hier de ogen voor sluiten. Toen Theo Francken in 2015 christenen redde uit Aleppo (Syrië) moest hij zich haasten om te zeggen dat ze gered werden omwille van hun penibele situatie en niet omdat ze christenen waren. Dat hun situatie penibel was omdat ze christenen waren, mocht niet in beeld gebracht worden. Uiteraard kwam deze kritiek vooral uit linkse hoek waar men een aversie heeft ontwikkeld voor alles wat christelijk is, maar de mantel der liefde uithaalt voor andere religies.   Helemaal mind blowing was dat deze kritiek deels uit katholieke hoek kwam. Ofwel hoezeer men religie niet langer wil erkennen als onderdeel van een identiteit, terwijl ik persoonlijk denk dat er net bij ons in het westen weinig meer typerend is voor een identiteit dan de vrije keuze voor een religie.   Het is niet voor niets dat je in het boek leest dat het ontnuchterend is om “christenen te horen vertellen dat ze in een westers land dezelfde vormen van vervolging meemaken als die in hun land van herkomst”. Men vlucht omwille van zijn geloof naar een Europa dat zegt de Verlichting te hebben meegemaakt, maar merkt dan dat men hier evenzeer maatschappelijk uitgesloten wordt gewoon omdat men gelovig is en daarvoor uitkomt. Ik kan er van meespreken.  

Mormonen zijn ook een vluchteling

  Ik heb David Dessin leren kennen toen hij nog niet lang aan het werk was aan dit boek. Zijn insteek was om een beeld te brengen van een heroplevend christendom in Europa:

Het Europese christendom kan dan op zijn retour zijn, het christendom in Europa is springlevend. Het is alleen niet Europees meer.

  Vanuit die optiek had hij ook interesse in mormonen, aangezien we wereldwijd de snelst groeiende christelijke denominatie zijn (hoewel die groei ook bij ons alsmaar trager gaat). Ik heb zelf uitgebreid vertelt over mijn bekering en mijn keuze om toch christen te willen zijn in een samenleving die je daarvoor meewarrig bekijkt.   Spijtig genoeg heeft dat niet het boek gehaald. Uitgevers moeten boeken verkocht krijgen en alles over vluchtelingen verkoopt nu eenmaal goed. Ik denk dat David daarom in zijn inleiding schreef:

Tot de verbeelding sprekende verhalen zoals dat van de mormonen en hun aanwezigheid in de Lage Landen vallen dan weer niet onder de problematiek van de vluchtelingen, die in dit werk centraal staan.

  Mormonen zijn nochtans heel goed vertrouwd met het concept vluchteling. In het moderne Amerika zijn zij de enigen die buiten de native americans op de vlucht gedreven werden en met uitroeing bedreigd werden. Verdreven worden, vermoord, verkracht, geplunderd… De geschiedenis van De Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen bevat er genoeg over. Of als je dit liever in romanvorm leest, raad ik je aan plaats te maken in je boekenkast voor het negendelig meesterwerk: The Work and the Glory van Gerald Lund.   Misschien laat David daar een opening voor een volgend boek of hij kan me misschien helpen om zelf een boek te schrijven over hoe je als Europeaan vandaag gelovig kan zijn in onze maatschappij, hoe je geen weirdo moet zijn die strijdt tegen wetenschap maar deze omarmt en even waardevol vindt als zijn geloof en hoe je antwoorden geeft op vragen die iedereen zich stelt. Wie weet…