An Inconvenient Faith: omgaan met vragen in een moderne religie

Op YouTube verscheen recent de online documentaire “An inconvenient truth” over ons geloof, door velen nog het mormonisme genoemd. In tegenstelling tot de negatieve en twijfelachtige reportage die Humo onlangs maakte, vind ik deze reeks best OK. Er zit kritiek in, maar ik vind het terechte vragen en opmerkingen en vooral, de verschillende standpunten worden evenwichtig weergegeven. In zulk geval heb ik helemaal geen problemen dat ook ex-leden en tegenstanders hun standpunten uiteen zetten. Meer nog, ik verwelkom het debat.

Het is duidelijk dat veel mensen worstelen met hun geloof en de complexiteit van de kerk, maar deze serie laat zien dat er manieren zijn om hiermee om te gaan. Ons geloof is een high demanding religion, een geloof dat voor wie het helemaal omarmt, meer is dan op zondag naar de kerk gaan. Het is niet alleen een religie, het is een levensvisie die elke dag je leven vorm geeft. Ik beken eerlijk dat toen ik de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen leerde kennen, ik mij ook afvroeg of ik het ook allemaal ging kunnen. Nu weet ik: het allemaal is onhaalbaar in dit leven zonder de verzoening van Christus. Goed dat er dus een documentaire is die zoekt naar antwoorden. Ik probeer dan ook de verschillende standpunten hieronder weer te geven.

Samengevat: De ongemakken van geloof en het omgaan met imperfectie

De serie benadrukt dat geloof vaak ongemakkelijk is. In een wereld die steeds meer seculariseert, verlaten veel mensen hun religie. Voor leden van een veeleisende religie zoals de LDS-kerk kan dit een bijzonder pijnlijk proces zijn, omdat het niet alleen een verandering van levensstijl is, maar ook een verlies van identiteit en sociale structuur. Veel van deze uitdagingen komen voort uit historische feiten en leerstellingen waar we niet graag over praten.

De redenen om de kerk te verlaten, zijn complex. Veel mensen worstelen met historische en leerstellige kwesties, zoals de geschiedenis van de kerk die ze ontdekken via het internet, in tegenstelling tot wat ze in de kerk geleerd hebben. Deze ‘onhandige feiten’ en de onwil om erover te praten in de kerk, kunnen leiden tot een geloofscrisis. Toch zien sommige gelovigen deze strijd als een waardevol onderdeel van hun geloof.

De betekenis van profeten en openbaring

Het mormonisme legt een grote nadruk op profeten, zieners en openbaarders. Deze leiders spreken namens God en leden kijken ernaar uit om ze te horen spreken tijdens algemene conferenties. Er bestaat een ‘celebrity cultuur’ rond deze leiders, en de neiging is er om hen als onfeilbaar te beschouwen.

Deze onfeilbaarheidsparadigma is echter problematisch. De geschiedenis toont aan dat profeten en leiders menselijke fouten hebben gemaakt. Voorbeelden hiervan zijn de theologische standpunten van Brigham Young (zoals bloedverzoening en de Adam-God theorie) en het verbod op het priesterschap voor zwarte mensen. Bovendien werden recente uitspraken van leiders, zoals die over homoseksualiteit, later teruggetrokken of bewerkt. Dit toont aan dat onze leiders, hoewel ze bekwame en wijze mannen zijn, een product van hun tijd zijn en fouten kunnen maken.

De kerk wordt geleid door een raadsstelsel dat unanimiteit van het Eerste presidium en het Quorum der Twaalf Apostelen vereist, wat dient als een ‘geestelijke vangrail’ tegen de agenda van één persoon. Dit systeem is van nature conservatief en langzaam. De openbaring van God verloopt altijd via onvolmaakte mensen, wat betekent dat er een menselijke ‘vervuiling’ in de boodschap zit. De apostel Paulus erkende dit al, en het is naïef om te veronderstellen dat God altijd letterlijk dicteert.

Individuele leden worden aangemoedigd om de raad van leiders serieus te nemen, maar ook om hun eigen persoonlijke openbaring te zoeken. Het mormonisme biedt zowel verticale (van de top naar beneden) als horizontale openbaring (van de basis naar boven). Het is de verantwoordelijkheid van elk individu om te bepalen hoe de algemene leerstellingen van het evangelie moet toepassen op hun persoonlijke omstandigheden. Het concept van het ‘steunen’ van een profeet of apostel betekent niet dat men met elk woord dat uit hun mond komt letterlijk als het woord van God. Het betekent vaak dat men hen beschouwt als betrouwbare gidsen in het geloof.

Historische en sociale uitdagingen

Het priesterschapsverbod voor zwarte mensen 

Het verbod op het priesterschap voor zwarte mensen, dat van 1852 tot 1978 van kracht was, is een pijnlijk deel van de kerkgeschiedenis. Zwarte leden werden door het verbod uitgesloten van de tempel en het priesterschap, die als essentieel voor redding en eeuwige families worden gezien. Sommige leiders en leden rechtvaardigden dit beleid met racistische theorieën en leerstellingen, zoals de ‘vloek van Kaïn’. Deze theorieën zijn door de kerk herroepen. Hoewel de kerk het verbod in 1978 officieel ophief, blijft de nasleep van de trauma’s die het veroorzaakte voortbestaan, en wordt de geschiedenis van de ban soms nog steeds niet volledig erkend.

Polygamie en het karakter van Joseph Smith

De praktijk van polygamie onder Joseph Smith is een andere grote uitdaging. De kerkgeschiedenis, met inbegrip van de ‘essayreeks’ van de kerk, erkent dat hij meer dan 30 vrouwen had. Dit roept vragen op over zijn karakter en integriteit. Sommige van zijn huwelijken waren met jonge meisjes en met vrouwen die reeds getrouwd waren. Aan de andere kant, en in tegenspraak met dit, stellen critici van Joseph Smith, dat deze huwelijken meer te maken hadden met het ‘verzegelen’ van families in een grote familielink, een universele verzegeling. Dit roept de vraag op of de praktijk, ook al was die problematisch, geworteld was in een diep religieus inzicht over de essentie van de gemeenschap. Veel heiligen der laatste dagen zijn verontrust door deze geschiedenis, maar zien het niet als een reden om de kerk te verlaten. Velen benadrukken dat profeten onvolmaakt zijn, en dat God door onvolmaakte mensen kan werken.

LGBTQ-kwesties 

De kerk staat voor grote uitdagingen met betrekking tot LGBTQ-leden. De leer van het eeuwige gezin, met een vader en een moeder, is een kernbegrip van de kerk. Dit leidt tot een spanning in het geloof voor veel LGBTQ-leden en hun gezinnen. Het beleid van november 2015, dat homoseksuele paren als afvalligen bestempelde en hun kinderen de doop ontzegde, veroorzaakte enorm veel verdriet en verwarring. Hoewel het beleid in 2019 werd teruggedraaid, heeft het een diepe impact gehad en vragen opgeroepen over het proces van openbaring en de onfeilbaarheid van leiders.

Ondanks de officiële leer, die zich richt op traditionele heteroseksuele gezinnen, tonen studies aan dat de beste resultaten voor het welzijn van LGBTQ-leden zich voordoen wanneer zij hun religieuze en seksuele identiteit kunnen integreren, in plaats van ze te scheiden of de kerk te verlaten.

Vrouwen en gezag

Feminisme is in het mormonisme een belangrijke kwestie. De LDS-kerk wordt over het algemeen als patriarchaal beschouwd. Vrouwen kunnen zich in de kerk als minderwaardig voelen, omdat hun meningen door mannelijke gezagsdragers kunnen worden genegeerd. De focus op moederschap en het baren van kinderen als de primaire rol van de vrouw kan beperkend aanvoelen. In het verleden hadden vrouwen echter meer gezag, inclusief het geven van zegeningen, wat sommigen doet hopen dat de kerk zal terugkeren naar deze praktijken. In de hedendaagse kerk, wordt de autoriteit van vrouwen erkend in hun kerkelijke roepingen en in de tempel, en worden vrouwen en mannen als gelijke partners beschouwd.

Mijn suggestie: omarm de vragen die je hebt

Ik vind het niet verkeerd om vragen te hebben. Onze kerk werd gesticht door een jongeman die zijn geloofsvragen aan God heeft voorgelegd. We leren dat we nog niet alles weten en dat nog heel veel kennis zal gedeeld worden, regel op regel, voorschrift op voorschrift. Die openbaring alleen al geeft je het recht vragen te stellen, maar geeft je ook de opdracht geduld te hebben als nog niet alles duidelijk is. We hebben levende profeten omdat God nog niet klaar is met ons te onderwijzen. Bijgevolg komt er na dit moment nog een toekomst met meer waarheid.

En dat is niet makkelijk in een geloof dat zoveel van ons vraagt en waar delen inzitten die nadien verduidelijking en verbetering nodig hebben. Veel mensen hebben het al gezegd: je kan geen totale redding verwachten van een geloof dat je bijna niks vraagt. En tegelijk is het te verwachten dat een geloof dat je ganse leven omvat (maar niet inneemt), gemakkelijk gaten geeft om te ontsnappen als er plots vragen zijn waar niet makkelijk een antwoord op gevonden wordt. Deze “An inconvenient faith”-documentaire helpt alleszins beter om te begrijpen waarom er vragen zijn en er leden inactief worden, maar het geeft misschien aan hen die met vragen zitten ook voldoende antwoord om wel vol te houden. Een aanrader om te kijken.